Аllergik rinit

Salomat bo’l! Bu so’zlar allergiya bilan og’rigan odamlar tomonidan tez-tez eshitiladi, bu aksirish, burun oqishi, tomoq og’rig’i va ko’zlarning oqishi bilan ifodalanadi.

Allergik rinit ishlab chiqarish sanoati rivojlangan mamlakatlarda zamonaviy muammo bo’lib, u erda turli xil kimyoviy moddalardan foydalanish ko’payib bormoqda va chiqindi gazlar toza havo o’rnini egalladi. Rinitning alomatlari shunchalik asabiy va zerikarli bo’lishi mumkinki, diqqatni ish yoki o’qishga qaratish qiyin bo’ladi va hayot sifati yomonlashadi.

Allergik rinitning ikki turi mavjud.

• Mavsumiy allergik rinit (pichan isitmasi) – alomatlar faqat yilning ma’lum vaqtlarida, ko’pincha bahorda, gullash davrida namoyon bo’ladi.
• Mavsumdan tashqari allergik rinit – yilning vaqtidan qat’i nazar, allergiyaning doimiy namoyon bo’lishi. Ko’pincha, chang kanasi yoki hayvonlarning epiteliyasi tufayli yuzaga keladi.

Allergiya qanday paydo bo’ladi? Allergenlar (nafas olish yo’llarini tirnash. qitiqlash xususiyatini beruvchi moddalar) burun, tomoq va ko’zlarga kirib, maxsus hujayralarni (semiz hujayralar) faollashtiradi. Bu hujayralar yuqoridagi alomatlar uchun mas’ul bo’lgan gistamin moddasini chiqaradi.

Allergen nima bo’lishi mumkin? Bu daraxtlar va boshqa o’simliklar, chang kanasi, mog’or, mushuklar, itlar, otlar yoki qushlar, oziq-ovqat (masalan, sut, yong’oq, pomidor, tuxum) gulchanglari bo’lishi mumkin. Afsuski, allergiyaning haqiqiy sababini aniqlash juda qiyin bo’lgan holatlar mavjud va u noma’lum bo’lib qolishi mumkin.

Allergik rinitning alomatlarini nima kuchaytirishi mumkin? Ko’pincha sigaret tutuni, bo’yoqlar, laklar, kosmetika, aspirin kabi turli xil kimyoviy moddalar. Ba’zida emosional taranglik sababli, spirtli ichimliklarni ichish, salqin va nam havo, xonada konditsioner mavjudligi sabab bo’lishi mumkin. Allergik rinitni qanday davolash mumkin? Bu holatni davolab bo’lmasa-da, zamonaviy tibbiyot simptomlarni engillashtirish va hayot sifatini yaxshilash yo’llarini ishlab chiqdi.

• Allergenlardan saqlaning! Agar sizning holatingizda allergiyaga nima sabab bo’lganini bilsangiz, ushbu modda bilan muloqatda bolmaslikka harakat qiling. Gullash davrida imkon qadar tez-tez uyda qoling, ijtimoiy tarmoqlarda gulchanglarning miqdori va tarqalishini kuzatib boring (hozirda faol bo’lgan gulchang turini va uning kontsentratsiyasini ko’rsatadigan maxsus saytlarni toping), ko’zingizni salqin suv bilan yuving. Chang kanasi manbalari- choyshablar, yumshoq mebellar, yumshoq o’yinchoqlar, gilamlardir. Yashash joyingizni shunday ozoda tartibga solishga harakat qiling-ki, shunda chang kanalari uchun mos yashash joyi imkon qadar kamroq bo’ladi. Hayvonlar uyda bo’lmasligi kerak. Chekmang va boshqalardan ham buni iltimos qiling.
• O’zingizga yordam bering! Sog’lom, balansga keltirilgan ovqatlanish tizimiga rioya qiling, tez tayorlanadigan (fast-food) ovqat tayorlash muassasalaridan qoching. Jismoniy mashqlar, dam olish va tiklanish o’rtasidagi ijobiy muvozanatni toping. Agar shifokor tomonidan belgilanmagan bo’lsa, dekongestanlardan (burun tomchilari va spreylar) uzoq muddatli foydalanishdan saqlaning. Avvaliga ular simptomlarni kamaytiradi, ammo uzoq muddatli foydalanish bilan ular teskari ta’sirga ega bo’lishi mumkin. Shifokoringiz yoki farmatsevtingiz simptomlaringizning og‘irligiga mos keladigan dori-darmonlarni tavsiya qiladi.
• Bular dorixonada retsept bo’yicha yoki retseptsiz beriladigan dori-darmonlar bo’lishi mumkin. Allergik rinitni davolash uchun ishlatiladigan dorilarning asosiy guruhlaridan biri antigistamin dori vositalaridir.

Manbalar: Murghtag’s Patient Education 6-nashr